Bài viết bên dưới được dịch lại (bằng GPT3.5) từ bài viết “All About the Books – How can parents and educators turn the page on kids who are reading less and computing more?” của tác giả Mary Tamer đăng trên Harvard Graduate School of Education vào 3/3/2015.
Theo cuộc thăm dò đọc sách hàng năm của Scholastic, câu trả lời là một cái “có” rõ ràng.
Cuộc thăm dò của Scholastic năm 2014 với hơn 2.500 phụ huynh và trẻ em “phát hiện ra rằng số trẻ em từ 6 đến 17 tuổi thường xuyên đọc sách vui vẻ (5-7 ngày một tuần) ít hơn so với bốn năm trước đó – giảm xuống còn 31% so với 37%. Trong khi hơn một nửa (53%) trẻ em từ 6 đến 8 tuổi là những người đọc thường xuyên, con số này giảm xuống chỉ còn 14% cho trẻ em từ 15 đến 17 tuổi.”
Là người làm gương, phụ huynh cũng không khá hơn. Tỷ lệ phụ huynh có trẻ em từ 6 đến 17 tuổi đọc sách thường xuyên cũng giảm xuống, từ 28% vào năm 2010 xuống còn 21% vào năm 2014.
Ngoài các biện pháp khắc phục được đề xuất bởi Scholastic, các thành viên của Harvard Graduate School of Education bao gồm Joe Blatt, Nonie Lesaux và Catherine Snow đã tập hợp một tài liệu tóm tắt toàn diện trong một cuốn sách hướng dẫn ngắn gọn có tựa đề “Khuyến khích con bạn đọc sách”. Đây là những gợi ý phù hợp theo độ tuổi:
Trẻ từ khi sinh đến 18 tháng tuổi
Những điều cần biết:
- Trẻ em học ngôn ngữ khi được ôm và chăm sóc bởi người lớn lặp đi lặp lại những từ ngữ cho trẻ; kể chuyện cho trẻ; cười và mỉm cười cùng trẻ; và đáp ứng những tiếng ồn, nụ cười và ợ no của trẻ.
- Khi bạn đọc cho em bé của bạn, em bé đang học hỏi. Ngoài ra, em bé bắt đầu kết nối việc đọc sách với điều mà em bé yêu thích nhất – được ở bên bạn!
Làm thế nào:
- Nói chuyện với em bé của bạn! Lặp đi lặp lại những bài thơ trẻ con, hát những bài hát, chơi trò ú-òa và đáp ứng nhu cầu của em bé bằng những từ ngữ an ủi.
- Tận dụng những khoảnh khắc hàng ngày để nói về thế giới xung quanh bạn. Kể chuyện cho em bé trong lúc em bé được thay đổi, trong khi tắm, trong xe đẩy hoặc trong lúc ôm em bé. Em bé cần nghe giọng nói của bạn và học về những điều mà em bé thấy.
- Đọc sách với các bức tranh, động vật và đồ vật mà bạn có thể nói chuyện với em bé của bạn, sau đó thêm sách với các trang gập khi đọc với em bé 1 tuổi.
- Khi nói chuyện với con bạn, sử dụng ngôn ngữ (có thể một hoặc nhiều) mà bạn cảm thấy thoải mái nhất, để em bé nghe được nhiều từ và ý tưởng khác nhau.
Các tiêu chuẩn theo dõi sự tiến bộ của trẻ:
- Bé có thể sử dụng giọng của mình để diễn đạt cảm xúc (cười, khóc)
- Bắt chước nói những từ như “na-na, da-da”
- Hiểu một số cụm từ đơn giản
- Ở 1 tuổi, có thể nói một hoặc nhiều từ
- Nhìn vào sách
Trẻ nhỏ từ 18 tháng đến 3 tuổi
Những điều cần biết:
- Trẻ em trở thành “người đọc” trước khi học cách đọc. Thích đọc sách cùng nhau ngay bây giờ sẽ giúp chúng thích đọc sách sau này.
- Khi trẻ em có nhiều cơ hội để nói chuyện và lắng nghe, chúng đang xây dựng những kỹ năng ngôn ngữ quan trọng.
Làm thế nào:
- Lắng nghe trẻ em nói chuyện và khuyến khích chúng nói nhiều hơn. Hỏi chúng câu hỏi, thể hiện sự quan tâm vào những gì chúng nói, và giúp chúng học từ ngữ và ý tưởng mới.
- Khi bạn ở bên con bạn, hạn chế những phiền nhiễu như cuộc gọi điện thoại và xem truyền hình. Thay vào đó, hãy nói chuyện, đọc và chơi cùng nhau. Cân nhắc mượn sách từ thư viện.
- Hãy biến sách thành một phần của thói quen hàng ngày. Thời gian đọc sách đặc biệt có thể trước khi đi ngủ, trong bữa ăn hoặc khi đang đi xe buýt.
- Đưa cho con bạn giấy và bút chì để chúng “viết”. Yêu cầu chúng giải thích những gì đang xảy ra trong hình ảnh hoặc câu chuyện của chúng. Giúp chúng nghĩ ra thêm ý tưởng để thêm vào.
Các tiêu chuẩn:
- Ở 2 tuổi, có thể nói được 250-350 từ
- Ở 3 tuổi, có thể nói được 800-1000 từ
- Nói bài thơ thông thường, bắt chước ngữ điệu và âm thanh của người lớn nói và yêu cầu được đọc sách
- Thích nghe các sách quen thuộc và cùng tham gia đọc khi đến lúc nói một câu lặp lại trong câu chuyện
Trẻ từ 3 đến 5 tuổi
Những điều cần biết:
- Học nhiều từ vựng từ khi sinh ra sẽ giúp trẻ mẫu giáo trở thành người đọc suốt đời.
- Trẻ em trở thành “nhà văn” trước khi học cách viết. Các nét vẽ, hình ảnh và việc cố gắng viết chữ cái là những khởi đầu quan trọng cho kỹ năng học tập mạnh mẽ.
Làm thế nào:
- Khi đọc cùng nhau, khuyến khích con bạn nói chuyện. Yêu cầu chúng “đọc giả” những phần mà chúng đã ghi nhớ. Hỏi chúng câu hỏi và khuyến khích chúng nói nhiều hơn. Cuối cùng, chúng có thể kể nhiều câu chuyện hơn bạn!
- Chú ý đến các từ trên biển hiệu và nói chuyện về các chữ cái và âm thanh. Yêu cầu con bạn tìm các chữ cái mà chúng biết trên menu hoặc biển đường.
- Liên kết các cuốn sách bạn đọc với những người, nơi chốn và vật thể mà con bạn biết hoặc nhìn thấy khi bạn ra ngoài.
- Chơi với từ và âm thanh bằng cách hát, đọc và tạo ra những bài thơ cùng nhau. Chú ý đến những từ có âm thanh tương tự.
- Yêu cầu con bạn kể cho bạn nghe các câu chuyện và viết lại những gì chúng nói. Hỏi những câu hỏi sẽ giúp chúng hoàn thành câu chuyện. Sau đó, hãy đọc câu chuyện bạn đã viết cùng nhau.
Các tiêu chuẩn:
- Sử dụng câu thoải mái, chơi với từ và học từ cuộc trò chuyện và sách được đọc to
- Nhận ra các chữ và từ quen thuộc như tên của mình – và cố gắng viết chúng
- Nhận biết các từ có vần hoặc có cùng âm đầu
- Cầm sách đúng chiều, lật trang và hiểu rằng trang sách được đọc từ trái sang phải và từ trên xuống dưới
Trẻ mẫu giáo đến học sinh tiểu học (lớp 1-2)
Những điều cần biết:
- Trải nghiệm tốt với việc đọc khuyến khích trẻ đọc nhiều hơn. Trẻ em đọc nhiều, khả năng đọc của chúng sẽ càng tốt.
- Trẻ em có thể xây dựng sự tự tin và khả năng bằng cách đọc lại những cuốn sách đã quen thuộc. Sự lặp lại là tốt!
- Đọc và nói về sách phi hư cấu – không chỉ sách truyện – giúp trẻ em nhỏ học kiến thức và kỹ năng cần thiết để đạt thành công trong học tập ở các lớp cao hơn.
Làm thế nào:
- Đọc lại những cuốn sách mà trẻ em yêu thích – dù là sách điện tử hay sách in – và cuối cùng, chúng sẽ đọc cho bạn nghe.
- Nghe trẻ em đọc và kể cho bạn nghe câu chuyện của chúng. Sau đó, thảo luận về chúng.
- Chơi các trò chơi cờ bàn (board game) và trò chơi thẻ (card) và nói chuyện về những gì đang xảy ra trong quá trình chơi.
- Hạn chế và giám sát thời gian sử dụng máy tính và xem truyền hình của trẻ em. Nếu xem, giúp chọn các chương trình mà sẽ vừa hứng thú với chúng và xây dựng kiến thức. Hỏi chúng đã học được điều gì và tìm sách về các chủ đề này tại thư viện địa phương.
- Đưa con bạn tiếp xúc với những điều mới và thông tin hữu ích bằng cách đưa chúng đến bảo tàng, vườn thú hoặc một khu phố khác. Khuyến khích chúng nói về những gì chúng thấy.
Các tiêu chuẩn:
- Ở 5 tuổi, có thể nói được 3000-5000 từ, nói bằng câu phức và hỗn hợp và bắt đầu kết hợp chữ với âm
- Ở 6 tuổi, bắt đầu đọc các từ trên trang và đưa ra dự đoán khi đọc, sử dụng kiến thức, hình ảnh và văn bản.
- Ở 7 tuổi, bắt đầu đọc các từ một cách tự động và mở rộng kiến thức bằng cách nghe và đọc sách
Học sinh tiểu học từ lớp 3 tới 5
Những điều cần biết:
- Các từ chúng ta sử dụng trong cuộc trò chuyện khác với các từ chúng ta thấy trong sách. Học sinh cần hiểu ngôn ngữ học thuật này để thành công trong trường học.
- Bắt đầu từ lớp 4, trẻ em được kỳ vọng “đọc để học” – để thu thập thông tin từ sách một cách độc lập.
- Trẻ em cần sự khích lệ, khen ngợi và sự kiên nhẫn, đặc biệt khi họ gặp khó khăn trong trường học.
Làm thế nào:
- Treo bản đồ hoặc các áp phích đầy chữ. Treo bài tập của trẻ lên để cho thấy bạn tự hào và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập chăm chỉ ở trường.
- Thách thức con bạn bằng cách đọc to sách hoặc câu chuyện từ báo – điện tử hoặc in – mà trẻ không thể đọc một mình và giới thiệu trẻ với các ý tưởng và chủ đề mới.
- Giữ những gì con bạn thích đọc xung quanh nhà. Rất nhiều trẻ em thích tạp chí dành cho trẻ em mà bạn có thể tìm thấy tại thư viện hoặc đặt hàng qua thư.
- Nói chuyện với giáo viên của con bạn. Tìm hiểu về hoạt động trong lớp học và cách bạn có thể giúp đỡ ở nhà.
Các tiêu chuẩn:
- Ở 8 tuổi, đọc sách nhiều chương và học từ mới ước tính 3.000 từ mỗi năm
- Ở 9 tuổi, có thể đọc to và đọc lặng, và hiểu những gì đã đọc
- Ở 10 tuổi, bắt đầu nhận biết các chủ đề trong một văn bản
Trẻ thiếu niên (các lớp 6-9)
Những điều cần biết:
- Rất nhiều trẻ em mất đi sự quan tâm vào việc đọc trong thời kỳ trung học. Tìm tài liệu đọc hàng ngày mà thu hút sự quan tâm của chúng có thể giúp chúng tiếp tục xây dựng kiến thức và kỹ năng.
- Vốn từ vựng phát triển là rất quan trọng trong suốt thời kỳ trung học để chuẩn bị cho việc hiểu sách giáo trình trung học.
- Rất nhiều trẻ em cần sự hỗ trợ bổ sung khi yêu cầu đọc tăng lên trong những năm này.
Làm thế nào:
- Nói chuyện với con bạn về những gì đang xảy ra trong tin tức hoặc những gì đang xảy ra tại nơi làm việc của bạn hoặc trường học của trẻ. Giống như nhiều thanh thiếu niên khác, trẻ đánh giá cao quyền riêng tư, nhưng cũng đánh giá cao khi biết rằng bạn luôn ở bên cạnh.
- Đặt các trò chơi từ, thách thức trí tuệ hoặc tài liệu đọc đơn giản xung quanh nhà nơi trẻ có thể thấy và hy vọng trẻ sẽ chọn chúng để đọc.
- Khuyến khích thói quen học tập tốt, như đặt mục tiêu, hoàn thành bài tập đúng hạn và yêu cầu sự trợ giúp từ giáo viên khi cần. Tạo ra một không gian tại nhà để làm bài tập.
- Tham gia vào những hoạt động mà con bạn thích như thể thao, tình nguyện, âm nhạc hoặc câu lạc bộ sách. Những hoạt động này giúp trẻ khám phá sở thích và giữ liên kết với trường học.
- Nếu thanh thiếu niên của bạn gặp khó khăn về hiểu biết, hãy đọc và thảo luận với con bạn, sau đó khuyến khích con bạn thử lại.
Các tiêu chuẩn:
- Lựa chọn những thứ để đọc mà trẻ muốn nói và viết về
- Hiểu cách tác giả suy nghĩ
- Có thể so sánh các quan điểm và ý tưởng từ các cuốn sách khác nhau về cùng một chủ đề
- Học thông tin mới khi đọc để phát triển ý tưởng và kiến thức của mình
- Có thể thành công khi đọc về các chủ đề quen thuộc và thú vị đối với trẻ, ngay cả khi trẻ gặp khó khăn trong việc đọc sách của trường học
Hỗ trợ Sự thành công của con bạn
- Thăm thư viện và mượn sách cho chính bạn cũng như cho con bạn. Nói chuyện với con bạn về những gì bạn đang đọc. Điều quan trọng là chỉ ra cho con bạn thấy bạn thích đọc và coi việc học là quan trọng.
- Rải sách, tạp chí, báo và truyện tranh trong các nơi hoạt động hàng ngày – trong xe, phòng ngủ của trẻ hoặc bàn ăn sáng.
- Xem các trang web cùng con bạn, chia sẻ sách điện tử, thậm chí nghe sách nói. Tất cả đều được tính là đọc – mỗi chút ít đều giúp!
- Lắng nghe và nói chuyện với con bạn. Trẻ không bao giờ quá trẻ hoặc quá già để học từ cuộc trò chuyện. Nói về những điều gì gây hứng thú cho cô ấy và khuyến khích cô ấy đặt câu hỏi.
- Thảo luận với thanh thiếu niên về các sự kiện hiện tại và những gì đang diễn ra trong cộng đồng của bạn.
- Tham gia vào suốt những năm học của con bạn. Tham dự cuộc họp phụ huynh và giáo viên và làm người hướng dẫn các chuyến đi tham quan. Hoặc sắp xếp thời gian khác khi bạn có thể gặp gỡ giáo viên hoặc nói chuyện qua điện thoại. Cho con bạn thấy rằng giáo dục của trẻ là quan trọng với bạn.
- Hãy nhớ rằng, đọc sách là một hoạt động xã hội. Nói về những gì trẻ em và người lớn đang đọc là một phần của thành công học tập!
